Boğa sperması alabilmek için bu hayvan türüne özgü yöntemler tercih edilir. Bunun yanı sıra boğaların bakım, beslenme, barınma ve günlük rutin egzersizlerinin zamanında ve rutine uyarak yapılması da oldukça önemlidir. Damızlık hayvan türlerine özgü ve pratikte kullanılan sperma alma yöntemleri üç temel bölümde toplanır.
- Suni Vajen Yöntemi
- Elektro-Ejakülasyon Yöntemi
- Ampullaların Masajı Yöntemi
Suni Vajen Yöntemiyle Spermanın Alınması
Boğa sperması alınmasında sıklıkla tercih edilen tekniktir.
Suni Vajenin Yapısı
Suni vajen, vajenin bir örneğidir. Erkek hayvanların ejakülasyon yapmasına imkan veren suni vajen; basınç, sıcaklık ve kayganlık gibi özellikleri yapısında bulundurur. Hayvan türlerine bağlı olarak çap ve uzunluk gibi değişiklikler taşıyan sert kauçuk materyalden yapılmıştır. Bir silindir ve bu silindirin içini kaplayan suni vajen iç lastiği, sperma toplama kadehi gibi ana kısımlardan meydana gelir. Suni vajenin çok farklı modelleri mevcuttur. Bu modeller arasında aşağıdakiler bulunur;
- İngiliz
- Danimarka
- İtalyan
- Sovyet
- Japon
- Hannover
Bunlar arasında en sık kullanılan model Hannover modelidir.
Elektro-Ejakülasyon Yöntemiyle Spermanın Alınması
Aşım yapma yeteneğini kaybetmiş sakat ve libidosu zayıf, ancak genetik açıdan değerli boğalar ile vücut yapıları arasındaki değişikler dolayısıyla çiftleşmeyen hayvan türlerinden sperma almak için tercih edilir. Bu tekniğin özelliği, bel ve sağrı bölümünden kök alan ve genital organları besleyen sinirlerin uyarılması neticesinde ereksiyon ve ejakülasyonun oluşturulur. Bu yöntem sayesinde rektum içerisine yerleştirilen bir çubuk aracılığı ile giderek artan düzeyde elektrik akımı verilerek ereksiyon ve ejakülasyon sağlanır. Çubuğun ucu bel omurlarının ventraline dayanır ve uyarım daha da yüksek bir orana ulaştırılır. Bu yöntem, zorunlu durumlar dışında çok sık kullanılmaz.
Sperması alınacak olan erkek damızlık hayvanın iyi bir şekilde tespit edilmesi ve iyi bir elektrik akımı etkisi sağlamak adına rektumun iyice temizlenmesi gerekir. Hayvan iyi tespit edilemediğinde çeşitli kırıklar ortaya çıkabilir. Hatta bazı durumlarda felce varan kötü sonuçlar meydana gelebilir. Elektrik akımının etkisi ile ereksiyon ve ejakülasyon başladığı zaman prepisyumun uç bölümüne bir sperma toplama kabı tutulur ve sperma alınır.
Ampullaların Masajı ile Sperma Alınması
Bu sperma alma yöntemi, elektro-ejakülasyon yöntemi gibi sıklıkla kullanılan yöntemler arasında bulunmaz. Özellikle sakat ve düşük libidoya sahip boğalarda tercih edilir. Bu konuda pratik yapmış kişiler tarafından uygulanması kritik bir gerekliliktir. Bu yöntem ile boğalardan sperma almak için ilk olarak prepisyum ve rektumun temizlenmesi gerekir. Rektuma girilmesinin ardından masaj yapılacak ampullanın parmaklar arasına alınması gerekir. El hafifçe aşağıya doğru bastırıldığı zaman pelvis kemiğinin üzerinde iki ampullanın oluşturduğu üçgen şeklinde boşluk hissedilir. Bu boşluğun sağ ve sol kısımlarını ampulla duktus deferensler ortaya çıkarır. Bu boşluğun apeksinde iki vezikula seminalis, üretra ile buluşur.
Hemen geride vezikula seminalis, Cowper bezi ve üretranın pelvik kısmı hissedilir. İki ampulla da parmaklar arasına alınır ve masaj uygulanır. Masaj esnasında ejakülasyon meydana gelir ve sperma prepisyumun alt kısmında tutulan sperma toplama kabına alınır. Bu sayede, değişik teknikler kullanılarak alınan ejakülatlar; miktar, renk, kıvam, pH, motilite, yoğunluk ve morfolojik özelliklerinin belirlenip değerlendirilmek üzere laboratuvar incelemesine alınır.