Sığır çiftliklerinde yapılan ıslah çalışmaları kaliteli ve verimli hayvan yetiştirilmesine önemli katkı sağlar. Suni tohumlama bu ıslah çalışmalarının bel kemiğidir. Hayvancılıkta artan verim işletmelerin karını da artırır.
Sığır yetiştiriciliğinde ana hedef, birim hayvan başına en yüksek verimi elde etmektir. Çağdaş çiftlik hayvanı yetiştiriciliğindeki bu amaç, yüksek verimli hayvanların genotiplerinin yaygınlaşması ve korunması ile hayata geçirilebilir. Genotip bakımından üstün ırkların yayınlaştırılması faaliyetlerinde spermanın dondurulması ve çözülmesi ile yapılan suni tohumlama uygulamasının gerekliliği inkâr edilemez bir gerçektir.
Günümüz teknolojisi ile birlikte pek çok hayvan ırkında sperma başarı ile dondurulur ve dişilerin dondurulmuş sperma ile suni tohumlanması sayesinde yavru elde edilir. Fakat erkek kısırlığından korunabilmek için dondurma ve saklama süreci içerisinde en iyi koşullar sağlanması gerekir.
Teknolojide ortaya çıkan gelişmeler suni tohumlamanın ortaya çıkmasına ve spermanın korunma süresinin artmasına imkan veren önemli gelişmelerdendir. Böylelikle üstün genetik özellikleri olan boğalardan büyük kazanım elde etmek mümkün bir hal almıştır. Suni tohumlama uygulaması için spermatolojik özellikler çok önemlidir. Spermanın kaliteli olmasını etkileyen pek çok ölçüt bulunur. Çevre bu ölçütlerden en önemlisidir.
Sperma kalitesi iki açıdan işleyen etkenlerin bir birleşimi ile saptanır.
- Öncelikli olarak boğa düzeyinde sıcaklık ve beslenme gibi yaşam şartlarının boğa kapasitesi ve boğa sperması kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
- İkinci birleşim olarak ise spermatozoon seviyesinde spermanın işlem sırasında uğradığı birtakım durumlarla alakalıdır. Çözdürme, dondurma ve soğutma esnasında meydana gelen fiziksel ve kimyasal işlemler sebebi ile spermanın %50’sine yakını zarar görür.
Dondurma İşleminin Boğa Sperması Üzerindeki Etkisi
Spermatozoon, erkek üreme hücresidir. Hayvanlar, spermatozoa denilen kuyruğu olan hareket eden bir sperm üretir. Bu sperm hücresi, fiziksel bir hücre olarak gelişir. Hücre, doğurganlık yetisine sahip olan bir hücre olarak son aşamasına ulaşmak için gelişmeye devam eder. Spermatozoon üç temel alana sahiptir. Bu alanlar aşağıdaki gibidir.
- Fonksiyonel DNA’yı içeren kafa
- Destek kuvveti olan ara parça
- Sonunda bulunan kuyruk
Dondurma işleminde sitoplazma zarı ile spermanın bir bölümü yok olur. Sperma kromatini yeniden şekillenir ve spermatozoa bu hasarı onaramaz. Bu sebeple uygun şartlar altında bile spermatozoonda donma prosesinde bir miktar hasar meydana gelir.
